[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.[28]Rembrandt — Rembrandt Harmenszoon van Rijn (1606–1669), malarz holenderski, znakomity portrecista i malarz historyczny.[29]Ladawa — niewielka rzeka, dopływ Dniestru.[30]golce rzymskie — tzn.posągi, rzeźby nagich postaci, wykonane na wzór starożytnych rzeźb.[31]Kato — Marek Porcjusz Kato (95–46 p.n.e.), zw.Katonem Młodszym (w odróżnieniu od jego pradziada, Katona Starszego, zasłużonego żołnierza i nieprzejednanego rzecznika zburzenia Kartaginy); rzymski polityk, senator i trybun ludowy, a zarazem filozof stoicki, stawiany za wzór prawości i cnót obywatelskich; popełnił samobójstwo (przebił się sztyletem), nie mogąc przeżyć upadku republiki rzymskiej.[32]larwa (z łac.: maska) — maszkara, dziwadło.[33]krzesany — tu: rzeźbiony.[34]Polifem (mit.gr.) — syn Posejdona, jeden z Cyklopów, oślepiony przez Odyseusza, którego więził w swojej jaskini na Sycylii.[35]Dyjanna (mit.rzym.) — dziś: Diana; bogini łowów, córka Jowisza i siostra Apollina, jej posąg był popularną ozdobą klasycystycznych ogrodów i pałaców.[36]antenat — przodek.[37]meszty (daw.) — miękkie, lekkie pantofle.[38]papuży — dziś popr.: papuzi.[39]Sokrat a.Sokrates (469–399 p.n.e.) — filozof grecki, skazany w Atenach za obrazę moralności na śmierć przez wypicie cykuty, co zostało opisane przez Platona w dialogu Obrona Sokratesa.[40]wykowany — dziś: wykuty.[41]droga — tu: ukochana.[42]oliwy — tu: gaj oliwny, w którym, według Biblii, Chrystus modlił się przed ukrzyżowaniem.[43]ruczaj (poet.) — potok, strumień.[44]szlachta okoliczna — drobna, uboga szlachta, zamieszkująca wsie szlacheckie, zwane okolicami, i utrzymująca się z własnej pracy na roli.[45]Eumenidy a.Erynie (mit.gr.) — boginie zemsty, strzegące porządku moralnego; w mit.rzym.: Furie.[46]O! Polsko! jeśli ty masz zostać młodą — aluzja do czasopisma ”Młoda Polska”, wydawanego w latach 1838–1840 w Paryżu; jego redaktorami i wydawcami byli przeciwnicy Słowackiego, Eustachy Januszkiewicz i Stanisław Ropelewski.[47]czyli — tu: czy też.[48]imać się — tu: wywrzeć szkodliwy wpływ; imie się — dziś popr.: ima się.[49]Krzyż twym Papieżem — aluzja do papieża Grzegorza XVI, który w encyklice Cum primum potępił powstanie listopadowe i zalecał posłuszeństwo wobec legalnej władzy zaborców.[50]plwać (daw.) — pluć.[51]przyczołgnie się — dziś popr.forma 3.os.lp cz.przysz.: przyczołga się.[52]Parnas — masyw górski w Grecji; w mit.gr.jedna z siedzib Muz i Apollina.[53]konfederatka — noszona przez konfederatów barskich czapka rogatywka, obszyta futrem, często ozdobiona czaplim piórem.[54]szpencer a.spencer (daw.) — krótka kurtka.[55]burka (z tur.burok) — wełniana opończa chroniąca od deszczu.[56]z łapy — dziś popr.forma N.lm: z łapami.[57]koń — dziś popr.forma B.lp: konia.[58]klasły — dziś popr.forma 3.os.lm cz.przesz.: klasnęły.[59]harap — bicz z krótką rękojeścią i długim plecionym rzemieniem.[60]wiadoma — tu: świadoma, znająca (ludzką przyszłość).[61]sawantka (z fr.savante: uczona; daw.) — kobieta wykształcona.[62]sztambuch (daw.) — pamiętnik, do którego przyjaciele wpisują wiersze i aforyzmy na pamiątkę.[63]frenologista (z gr.; właśc.frenolog) — osoba zajmująca się nauką o budowie czaszki i wnioskująca z tego o zdolnościach człowieka; frenologia, zapoczątkowana przez F.J.Galla (1758–1828), stała się w XIX i na pocz.XX w.pseudonauką, służącą potwierdzaniu stereotypów rasistowskich i mizoginicznych.[64]powieszą w Sybilli — mowa o Świątyni Sybilli w parku pałacowym w Puławach, budynku, w którym księżna Izabela Czartoryska założyła muzeum pamiątek po sławnych Polakach oraz narodowych „starożytności”; napis nad wejściem głosi: „Przeszłość Przyszłości”.[65]szpitalu — dziś popr.forma D.lp: szpitala.[66]Plater, Emilia (1806–1831) — uczestniczka powstania listopadowego, upamiętniona przez A.Mickiewicza w wierszu Śmierć pułkownika.[67]Czarnecki — własc.Czarniecki, Stefan (1599–1665), wojewoda kijowski, hetman polny koronny; wybitny wojskowy, brał udział w walkach przeciw najazdom tatarskim, wsławił się szczególnie podczas pacyfikacji powstania Chmielnickiego na Ukrainie (1648–1655) oraz dzięki prowadzeniu na poły partyzanckich walk podczas potopu szwedzkiego (1655–1660).[68]kolczuga — zbroja wykonana z drobnych metalowych kółek, osłaniająca korpus oraz ręce, niekiedy z kapturem.[69]nasz sejmowy krater — mowa o sejmie polskim, działającym w czasie powstania listopadowego.[70]fuga (z wł.a.z łac.: ucieczka) — utwór polifoniczny, w którym różne głosy (a.instrumenty) kolejno przejmują temat muz.[71]kalendarzyk emigracyjny — aluzja do Kalendarza pielgrzymstwa polskiego St.Ropelewskiego.[72]przesiąc — przesiąknąć.[73]miesiąc (daw.) — księżyc.[74]luminarz (z łac.lumen: światło) — osoba wybitna, sławna, znakomitość; tu: bóstwo, heros.[75]z okny i krużganki — dziś popr.forma N [ Pobierz całość w formacie PDF ]